Obserwacja próbek pod mikroskopem to jeden z podstawowych procesów laboratoryjnych. Ta szeroko wykorzystywana metoda wymaga jednak precyzji. Dla prawidłowego odczytu znaczenie ma nie tylko wykorzystywany sprzęt, ale też prawidłowe przygotowanie próbki. Jak wybrać odpowiednie szkiełka mikroskopowe oraz jak je przygotować do badań, aby uzyskać najlepsze rezultaty?
Szkiełka mikroskopowe – podstawowe informacje
Zanim przystąpisz do przygotowania preparatu, musisz wybrać odpowiednie szkiełka mikroskopowe. Aby badanie mikroskopowe było miarodajne, próbka musi być stabilnie umieszczona między źródłem światła a obiektywem. W tym celu stosuje się szkiełka podstawowe oraz nakrywkowe.
Szkiełka podstawowe
Szkiełka mikroskopowe podstawowe to cienkie, prostokątne płytki szklane o standardowych wymiarach 76 x 26 mm i grubości najczęściej ok. 1 mm. Służą jako podłoże dla preparatu. Występują jako szkiełka szlifowane lub cięte, mogą też być jednostronnie albo dwustronnie matowe lub też gładkie – w zależności od rodzaju materiału badawczego. Zazwyczaj mają specjalne pole do opisu, co pozwala na bezbłędną identyfikację próbek.
Szkiełka nakrywkowe
Szkiełka mikroskopowe nakrywkowe, zwane też nakrywkami, to cienkie (o grubości zaledwie 0,13-0,17 mm), kwadratowe lub prostokątne płytki szklane o zróżnicowanych wymiarach. Służą do przykrywania preparatu umieszczonego na szkiełku podstawowym. Ich podstawowym zadaniem jest zabezpieczenie próbki. Szkiełka nakrywkowe utrzymują preparat w miejscu i sprawiają, że odległość próbki od obiektywu jest stała. Dzięki temu zapewniają optymalną ostrość obrazu.
Szkiełka nakrywkowe i szkiełka mikroskopowe podstawowe – gdzie kupić?
Zarówno szkiełka nakrywkowe, jak i szkiełka mikroskopowe podstawowe można kupić w specjalistycznych sklepach z wyposażeniem dla laboratoriów – takich jak Greenlo. Jakość produktu ma znaczenie, ponieważ niskiej jakości szkiełka mogą zawierać mikrozarysowania, które wpływają na jakość obrazu pod mikroskopem. Dlatego warto wyposażać się w szkiełka mikroskopowe tylko u sprawdzonych dostawców.
Przygotowanie szkiełek do analizy
Po wyborze odpowiednich szkiełek nadchodzi czas na przygotowanie preparatu do badania. Oto najważniejsze kroki.
1. Kontrola czystości szkiełek
Nawet nowe szkiełka mogą zawierać zanieczyszczenia, które wpłyną na jakość obserwacji. Dlatego przed użyciem należy je dokładnie obejrzeć pod dobrym źródłem światła. Jeśli na szkiełku widoczne są zanieczyszczenia, plamy lub odciski palców, należy je dokładnie umyć wodą z mydłem, spłukać (najlepiej wodą destylowaną), a następnie osuszyć. Nie należy przy tym używać papieru ani innych ręczników czy szmatek, które mogłyby pozostawić na powierzchni szkła drobne „kłaczki”.
2. Przygotowanie preparatu
Sposób przygotowania preparatu zależy od rodzaju próbki i celu badania. Ogólne zasady kształtują się następująco:
- próbki stałe należy przygotować poprzez odcięcie cienkiej warstwy próbki do badania i umieszczenie jej na środku szkiełka podstawowego;
- próbki płynne należy przygotować poprzez nałożenie kropli próbki na szkiełko podstawowe za pomocą pipety.
Próbka musi być półprzezroczysta, tak aby przechodziło przez nią światło. Ma to znaczenie szczególnie w przypadku badania próbek stałych. W przypadku niektórych próbek umieszcza się na szkiełku najpierw kroplę wody, a następnie materiał do badania. Metoda „na mokro” jest stosowana np. w przypadku badania materiału organicznego i żywych organizmów.
3. Nakładanie szkiełka nakrywkowego
Po umieszczeniu próbki na szkiełku podstawowym, delikatnie przykryj ją szkiełkiem nakrywkowym. Aby zrobić to prawidłowo, trzymaj szkiełko nakrywkowe pod kątem około 45 stopni do powierzchni szkiełka podstawowego i powoli opuszczaj je na próbkę. Pozwoli to uniknąć powstawania pęcherzyków powietrza.
4. Utrwalanie preparatu
W zależności od rodzaju próbki konieczne może być jej utrwalenie. W tym celu stosuje się substancje chemiczne (jak formalina czy alkohol) lub metody fizyczne (np. podgrzewanie)
5. Barwienie preparatu
Barwienie zwiększa kontrast i uwidacznia struktury komórkowe. Jest ono niezbędne przy badaniu wielu bakterii, grzybów i organizmów grzybopodobne oraz skrawków roślin. Do barwienia używa się substancji takich jak:
- safranina i błękit anilinowy,
- błękit bawełniany,
- safranina i zieleń trwała,
- błękit toluidynowy,
Wybór barwnika zależy od badanej próbki, ponieważ każda z substancji uwidacznia inne elementy. Barwnik należy nałożyć na preparat i pozostawić na określony czas zgodnie z zaleceniami. Po zakończeniu barwienia należy przepłukać preparat wodą destylowaną i pozostawić do wyschnięcia.
6. Kontrola jakości preparatu
Aby mieć pewność, że przygotowany preparat jest odpowiedni do analizy, warto przeprowadzić kontrolę jakości:
- sprawdzenie pod mikroskopem – obejrzyj preparat przy małym powiększeniu, aby ocenić jego jakość;
- poprawność barwienia – upewnij się, że barwienie uwidoczniło istotne struktury;
- brak pęcherzyków powietrza – jeśli zauważysz pęcherzyki powietrza pod szkiełkiem nakrywkowym, przygotuj preparat ponownie.
Przygotowanie szkiełek mikroskopowych do badań to proces wymagający dokładności. Każdy z jego etapów wpływa na precyzję obserwacji. Dzięki przestrzeganiu powyższych zasad uzyskasz czytelny obraz pod mikroskopem, co znacząco wpłynie na jakość badań.