Sterylizacja to fundament bezpiecznej pracy w laboratorium. Jeśli odpowiadasz za czystość mikrobiologiczną sprzętu i narzędzi, masz świadomość, że w tej dziedzinie nie można sobie pozwolić na kompromisy. Czy jednak wiesz, że popularny autoklaw to nie jedyna skuteczna metoda sterylizacji? Poznaj je, aby świadomie dobierać technologię do specyfiki swojego laboratorium.
Autoklaw – co to jest i jak działa?
Autoklaw to urządzenie, które wykorzystuje parę wodną pod ciśnieniem do eliminacji drobnoustrojów, w tym najbardziej opornych form przetrwalnikowych. Najczęściej stosowany w laboratoriach chemicznych, biologicznych, mikrobiologicznych i medycznych sprawdza się idealnie m.in. do sterylizacji narzędzi, przyborów czy naczyń laboratoryjnych.
Jak działa autoklaw? Proces sterylizacji polega na podgrzewaniu wody do temperatury około 121–134°C, przy ciśnieniu od 1,5 do 2,5 atmosfer. W takich warunkach dochodzi do koagulacji białek mikroorganizmów, co prowadzi do ich całkowitej eliminacji. Maszyna do sterylizacji działa w czterech etapach:
- opróżnianie – wytworzenie próżni w komorze urządzenia;
- wyrównanie temperatury sterylizowanych narzędzi;
- właściwy proces sterylizacji;
- schładzanie wysterylizowanych przedmiotów.
W zależności od rodzaju i parametrów urządzenia cały cykl trwa od kilku do kilkudziesięciu minut. Sterylizacja jest zatem nie tylko skuteczna i bezpieczna, ale i szybka.
Dezynfekcja a sterylizacja – na czym polega różnica?
Zanim omówimy inne metody sterylizacji, które można stosować w laboratoriach, warto wyjaśnić, czym różni się ona od dezynfekcji. Chociaż te pojęcia bywają stosowane zamiennie, znaczą coś innego.
- Dezynfekcja to redukcja liczby drobnoustrojów do poziomu bezpiecznego dla zdrowia – nie zawsze całkowita eliminacja.
- Sterylizacja to całkowite zniszczenie wszystkich form życia mikrobiologicznego.
W związku z tym tylko sterylizacja zapewnia optymalne bezpieczeństwo pracy w laboratorium. Jej skuteczność warto weryfikować za pomocą akcesoriów takich jak paski testowe do sterylizacji.
Paski do kontroli sterylizacji autoklawu Farmedica 2 x 250 szt.
Metody sterylizacji stosowane w laboratoriach
Autoklaw to nie jedyna maszyna do sterylizacji, z jakiej możesz korzystać. Wybór odpowiedniej metody zależy od rodzaju materiału, czasu, dostępności sprzętu i rygorów, jakie narzuca protokół badawczy. Poniżej kilka popularnych metod.
Sterylizacja termiczna na sucho
Ta metoda sterylizacji jest używana najczęściej w piecach sterylizacyjnych (np. suszarkach laboratoryjnych) o dużej pojemności. Temperatura: od 160°C do 200°C powoduje utlenianie, a zatem inaktywację i degradację składników komórkowych drobnoustrojów. Brak wilgoci powoduje, że ta metoda sprawdza się doskonale m.in. do szkieł i metalowych narzędzi. Duża pojemność pieców pozwala natomiast sterylizować wiele narzędzi jednocześnie. Wadą jest jednak dość długi czas procesu (ok. 2 godziny). Ponadto ta metoda sterylizacji nadaje się tylko do materiałów, które mają możliwość przenikania ciepła do wnętrza i nie są termowrażliwe.
Sterylizacja promieniowaniem UV
Ta metoda sterylizacji jest bardzo skuteczna w zakresie szybkiej dekontaminacji powierzchni, blatów roboczych i komór laminarnych, a także powietrza. Wykorzystuje światło o długości fali od 210 do 328 nm. Ultrafiolet nie przenika przez strukturę materiałów i działa tylko tam, gdzie dociera światło. Nie likwiduje też wszystkich patogenów (99%). Jest to jednak metoda bardzo szybka i wygodna, powszechnie używana np. w medycynie.
Sterylizacja tlenkiem etylenu (ETO)
Gazowa metoda sterylizacji tlenkiem etylenu jest używana do sprzętu wrażliwego na wysoką temperaturę i wilgoć, np. plastikowych przyrządów, filtrów czy elektroniki. Powszechnie używana np. do wyjaławiania narzędzi medycznych. Tlenek etylenu w wyższych stężeniach niszczy także formy przetrwalnikowe i przenika przez tworzywa sztuczne. Dzięki temu może być używany do sterylizacji pakietów w opakowaniach. Proces musi być przeprowadzany w zamkniętej komorze, a warunki w niej ściśle kontrolowane – tylko wtedy sterylizacja jest skuteczna i bezpieczna.
Sterylizacja plazmą niskotemperaturową
Sterylizacja plazmowa to nowoczesna metoda wyjaławiania w niskiej temperaturze. Wykorzystuje nadtlenek wodoru w stanie gazowym, aktywowany polem elektromagnetycznym. Metoda skutecznie zwalcza bakterie, wirusy i grzyby mimo niskiej temperatury procesu. Dzięki temu jest idealna dla delikatnych narzędzi i termowrażliwych materiałów.
Jak dobrać metodę sterylizacji?
Nie każda metoda sprawdzi się w każdej sytuacji. Mimo iż autoklawy są zdecydowanie najpopularniejsze w laboratoriach, w niektórych przypadkach lepsze mogą się okazać inne techniki. Warto je dobierać w zależności od:
- rodzaju materiału – metody wysokotemperaturowe często są tańsze, ale nie są odpowiednie dla wszystkich materiałów;
- ryzyka mikrobiologicznego – warto zwrócić uwagę na to, jak dokładna jest metoda sterylizacji i czy eliminuje też formy przetrwalnikowe drobnoustrojów;
- częstotliwości użycia – tego, jak często i w jakich ilościach sprzęt będzie sterylizowany.
Jeśli sterylizujesz np. szkło laboratoryjne w dużej ilości, dobrym wyborem może być sucha sterylizacja. Do narzędzi chirurgicznych i stalowych najlepiej sprawdza się autoklaw. Przy elektronice i delikatnych strukturach odpowiednia może być np. metoda gazowa lub plazmowa. Skuteczność sterylizacji łatwo skontrolujesz natomiast za pomocą produktów z naszego sklepu – sprawdź rękawy, worki i paski do sterylizacji w ofercie Greenlo.